Οι ακτινογραφίες με ακτίνες Χ είναι ένα ζωτικό εργαλείο απεικόνισης που χρησιμοποιείται σε όλο τον κόσμο. Από την πρώτη χρήση για την απεικόνιση οστών τον Νοέμβριο του 1895 η ακτινογραφία έχει σώσει εκατομμύρια ζωές και βοήθησε σε μία σειρά σημαντικών ανακαλύψεων. Η ακτινογραφία χρησιμοποιεί μία πολύ μικρή δόση ιονίζουσας ακτινοβολίας για να παράγει εικόνες στο εσωτερικού του οργανισμού. Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των διαφόρων οργάνων και οστών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την διάγνωση κάποιας παθολογικής κατάστασης όπως δύσπνοιας, πυρετού, πόνου στο στήθος ή στην κοιλία αλλά και για την διάγνωση της φθορά των οστών και τις οστικές παθήσεις και κακώσεις. Η ακτινογραφία από όλες τις απεικονιστικές μεθόδους χρησιμοποιεί τις μικρότερες ποσότητες ακτινοβολίας.
Για να παραχθεί μία τυπική ακτινογραφία, ο ασθενής ή μέρος του σώματός του τοποθετείται μπροστά από έναν ανιχνευτή ακτίνων-X και φωτίζεται από σύντομους παλμούς ακτίνων-X.
Επειδή τα οστά είναι πλούσια σε ασβέστιο, το οποίο έχει υψηλό ατομικό αριθμό, οι ακτίνες-Χ απορροφώνται και εμφανίζονται λευκές στην προκύπτουσα εικόνα. Τυχόν παγιδευμένα αέρια, για παράδειγμα στους πνεύμονες, εμφανίζονται ως σκοτεινά μπαλώματα λόγω των ιδιαίτερα χαμηλών ποσοστών απορρόφησης τους.
Οι ακτίνες-Χ είναι μία φυσική μορφή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Οι ακτίνες-X παράγονται σε μια λυχνία που είναι ένας αεροκενός σωλήνας από πυρίμαχο γυαλί με δύο ηλεκτρόδια (κάθοδος και άνοδος).
–
Όταν θερμανθεί κατάλληλα το νήμα της καθόδου παράγονται ηλεκτρόνια τα οποία όταν εφαρμοστεί ισχυρό ηλεκτρικό πεδίο κινούνται με μεγάλη ταχύτητα προς την άνοδο. Αυτά τα ηλεκτρόνια όταν φτάσουν στην άνοδο το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας τους μετατρέπεται σε θερμότητα περίπου 99% ενώ μόνο ένα πολύ μικρό μέρος τους 1% μετατρέπεται σε ακτίνες Χ .
Ο Wilhelm Röntgen πιστώνεται με την πρώτη περιγραφή των ακτίνων Χ. Λίγες εβδομάδες αφότου ανακάλυψε ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην απεικόνιση των οστών, οι ακτίνες-Χ χρησιμοποιούνταν σε ιατρικό περιβάλλον. Σύμφωνα με την ιστορία της ακτινολογίας ο πρώτος εξεταζόμενος που έκανε ακτινογραφία για ιατρικούς σκοπούς ήταν ο νεαρός Eddie McCarthy του Ανόβερου που έσπασε τον καρπό του κάνοντας πατινάζ.
Σήμερα πλέον οι ακτινολόγοι και οι τεχνολόγοι είναι εκπαιδευμένοι να χρησιμοποιούν τη μικρότερη ποσότητα ακτινοβολίας που απαιτείται για τη λήψη ακτινογραφιών. Ο γιατρός σας, χρησιμοποιεί αυτές τις εικόνες για να διαγνώσει και να θεραπεύσει την κατάσταση της υγείας σας. Η απεικονιστική εξέταση γίνεται μόνο όταν ο γιατρός κρίνει ότι είναι απαραίτητο για τη διάγνωση. Οι περισσότερες απεικονιστικές εξετάσεις ρουτίνας έχουν μικρή ποσότητα έκθεσης σε ακτινοβολία ή χαμηλή δόση ακτινοβολίας και ειδικά οι ακτινογραφίες και οι ακτινογραφίες κατ΄ οικον (4).
Όταν απαιτείται εξέταση για την αξιολόγηση της υγείας σας, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα οφέλη της εξέτασης υπερτερούν κατά πολύ κάθε κινδύνου.
Ακολουθούν ορισμένα βασικά στοιχεία σχετικά με τις ακτίνες Χ.
Οι ακτίνες Χ είναι ένας φυσικός τύπος ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας
Οι ακτίνες Χ μπορούν να διαπεράσουν σώματα που το φως δεν μπορεί να διαπεράσει.
Στις ακτινογραφίες τα οστά εμφανίζονται λευκά και τα αέρια εμφανίζονται μαύρα.
Όσο αφορά του τύπους διαγνωστικών εξετάσεων οι αξονικές τομογραφίες δίνουν τη μεγαλύτερη δόση ακτίνων-Χ σε σύγκριση με άλλες διαδικασίες ακτίνων-X.
Εικόνα 4ο O ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ RONTGEN ΚΑΙ
Η ΠΡΩΤΗ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΧΕΡΙ ΤΗΣ ΣΥΖΗΓΟΥ ΤΟYΟι ακτίνες-Χ έχουν βιολογικές επιδράσεις όταν προσκρούουν στην ζώσα ύλη ιδιότητα που έχει βοηθήσει πολύ στις εφαρμογές τις Ακτινοθεραπείας (1).
Με τα χρόνια, οι επιστήμονες έχουν δείξει ανησυχία για τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας των απεικονιστικών εξετάσεων και ειδικά των αξονικών τομογραφιών. Στο πεδίο αυτό έχουν γίνει κάποιες μελέτες για να διερευνήσουν την σχέση μεταξύ της διενέργειας απεικονιστικών εξετάσεων και της ανάπτυξης καρκίνου. Οι μελέτες αυτές έχουν δεχτεί πολλές κριτικές για τον τρόπο που έχουν μετρήσει την έκθεση στην ακτινοβολία του κάθε ασθενή, τους λόγους για τους οποίους έγιναν οι εξετάσεις, το ιστορικό των ασθενών αλλά και τις μεθόδους και τις στατιστικές αναλύσεις που χρησιμοποίησαν.
Παρά ταύτα οι μελέτες είναι πολύ σημαντικές διότι βοηθούν να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση του ασθενή στην ακτινοβολία καθώς αυξάνουν την ευαισθητοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για αυτό το θέμα. Η συνεχής προσπάθεια για μείωση της έκθεσης των εξεταζόμενων στην ακτινοβολία έχει οδηγήσει σε πολλές προόδους στην ακτινολογία και στην τεχνολογία της ιατρικής απεικόνιση μέσα από την παροχή εικόνων πολύ υψηλής ποιότητας απαραίτητες για την διάγνωση και την υγεία των ασθενών με μειωμένη έκθεση στην ακτινοβολία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της βελτίωσης της τεχνολογίας, είναι η ψηφιακή ακτινογραφία κατ΄ οίκον με φορητό ακτινολογικό εξοπλισμό, η οποία χρειάζεται πολύ λιγότερη ακτινοβολία για την διενέργεια μιας ακτινογραφίας σε σχέση με την ψηφιοποιημένη ακτινογραφία και την τεχνολογίας της. Ακόμα αξίζει να σημειωθεί πως και η ποιότητα της ακτινολογικής εικόνας σε ακτινογραφίες, οι οποίες πραγματοποιούνται στο σπίτι ή σε οίκους ευγηρίας με τη χρήση σύγχρονου ψηφιακού κινητού εξοπλισμού, είναι συγκρίσιμη με εκείνη που λαμβάνεται σε ένα ακτινολογικό εργαστήριο ενός νοσηλευτικού ιδρύματος(3),(5).
Η ιατρική απόφαση για εξέταση με ακτίνες Χ σταθμίζει την πιθανότητα οφέλους έναντι του πιθανού κινδύνου από την ακτινοβολία. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε γιατί χρειάζεστε μια απεικονιστική εξέταση και να συζητήσετε ποια εξέταση θα απαντήσει καλύτερα στην ιατρική ερώτηση με την χαμηλότερη δόση ακτινοβολίας. Τα οφέλη από τη διενέργεια μιας ακτινογραφίας κατ΄ οίκον σε ασθενείς που έχουν πολύ μεγάλή δυσκολία στην μετακίνηση υπερτερούν των κινδύνων καθώς η δόση της ακτινοβολίας είναι πολύ μικρή και προσομοιώνεται με την ακτινοβολία που θα πάρουμε από το περιβάλλον απλά παραμένοντας στο φυσικό περιβάλλον όπως για παράδειγμα κάνοντας μια νυχτερινό περίπατο στο Βουνό (Κοσμική Ακτινοβολία).
Με μια ακτινογραφία θώρακος στο σπίτι ο ασθενής θα πάρει τόση ακτινοβολία όσο θα έπαιρνε από την ακτινοβολία του φυσικού περιβάλλοντος απλώς ζώντας 48 ώρες στο φυσικό περιβάλλον. Και αυτό γίνεται διότι ζούμε σε ένα φυσικό περιβάλλον γεμάτο ακτινοβολία (πετρώματα, ραδόνιο, κοσμική ακτινοβολία, τροφές που καταναλώνουμε, κ.α.). Εκατομμύρια φωτόνια ή άλλα σωματίδια προσβάλλουν από παντού τα κύτταρά μας ανά λεπτό της ώρας. Η κυριότερη πηγή φυσικής ακτινοβολίας για τους περισσότερους ανθρώπους είναι το ραδόνιο. Όλοι στον πλανήτη εκτίθενται σε μία συγκεκριμένη ποσότητα ακτινοβολίας καθώς βιώνουν την καθημερινή τους ζωή.
Παρακάτω ακολουθεί πίνακας που στηρίζεται στην μεθόδου B.E.R.T. (Background Equivalent Radiation Time) η οποία αποσκοπεί να κατανοεί εύκολα ο ασθενής τι σημαίνει η δόση ακτινοβολίας που απορρόφησε ο οργανισμός του. Η μέθοδος αυτή συγκρίνει την αναπόφευκτη δόση ακτινοβολίας που απορροφούμε όλοι από το φυσικό περιβάλλον μόνο και μόνο επειδή υπάρχουμε με την δόση ακτινοβολίας που απορροφούμε ως ασθενείς επειδή υποβληθήκαμε σε μία ακτινική εξέταση (Ε.Ε.Α.Ε).
Εξέταση Ισοδύναμος περίοδος παραμονής στο φυσικό περιβάλλον
Ακτινογραφία Άκρων και Αρθρώσεων <1 ημέρα
Οδόντων (πανοραμική) 1 ημέρες
Ακτινογραφία Θώρακας 2 ημέρες
Ακτινογραφία Θώρακας (πλάγια) 5 ημέρες
Ακτινογραφία Κρανίου 7 ημέρες
Μαστογραφία 15 ημέρες
Ακτινογραφία Ισχίου 1 μήνας
Συμπερασματικά είτε υποβληθεί ο ασθενής σε μία ακτινογραφία θώρακος στο σπίτι ή απλώς ζήσει 48 ώρες στο φυσικό περιβάλλον απορροφά την ίδια δόση ακτινοβολίας.
Το γεγονός ότι οι ακτίνες Χ έχουν χρησιμοποιηθεί στην ιατρική για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα δείχνει πόσο ωφέλιμες θεωρούνται. Αν και μία ακτινογραφία από μόνη της δεν επαρκεί πάντα για τη διάγνωση μιας ασθένειας, αποτελούν ουσιαστικό μέρος της διαγνωστικής διαδικασίας.
ΠΗΓΕΣ:
Ανίνος, Φ.,(2010). «Ιατρική Φυσική και Ακτινοφυσική» – Επιστημονικές εκδόσεις Παρισιάνου .
Ζαμάνης, Κ., Κατσιφαράκης, Δ,. Ταμπάκη, Ε,. Στοιχεία Ακτινοτεχνολογίας – Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων – Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια- Τομέας Υγείας και Πρόνοιας 2001
Zanardo M., Martini C., Monti CB., Cattaneo F., Ciaralli C., Cornacchione P. (2020) “Management of patients with suspected or confirmed COVID-19, in the radiology department. Radiography VOLUME 26, ISSUE 3 2020 doi: 10.1016/j.radi.2020.04.010
Moreno Zanardoa , Simone Schiaffinob,⁎, Francesco Sardanellia (2020) «Bringing radiology to patient’s home using mobile equipment: A weapon to fight COVID-19 pandemic.» Cardiothoracic Imaging Volume 68, P99-101,
H. Precht, D.L. Hansen,B.M. Ring-Pedersen, I.E. Jensen,J.K. Christensen,P.A. Blackburn Andersen (2019) «Comparison of image quality in chest, hip and pelvis examinations between mobile equipment in nursing homes and static indirect radiography equipment in the hospital» Radiography Volume 26, Issue 2, https://doi.org/10.1016/j.radi.2019.10.004 The College of Radiographers.
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
http://www.radiologyarchives.com/p/blog–page_3825.html
https://www.radiographyonline.com/article/S1078-8174(19)30153-1/fulltext
