Η οστεοπόρωση και τα κατάγματα

Η οστεοπόρωση είναι χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών, κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και ποιότητάς τους, με αποτέλεσμα αυτά με την πάροδο του χρόνου να γίνονται πιο εύθραυστα και λεπτά. Έτσι προκαλείται αυξανόμενος κίνδυνος κατάγματος (σπασίματος) των οστών, καθώς μειώνεται η ανθεκτικότητα και η ελαστικότητά τους. Παρά το γεγονός ότι η οστεοπόρωση δεν είναι πάθηση που αφορά αποκλειστικά τους ηλικιωμένους καθώς μπορεί να εμφανισθεί και στη νεαρή ηλικία, παραμένει μια νόσος που εμφανίζεται σε μεγάλες ηλικίες καθώς έχει να κάνει με την μείωση της οστικής πυκνότητας που αυξάνει μετά την ηλικία των 50 ετών.

Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται:

• Από την απώλεια της οστικής μάζας.
• Την αυξημένη ευθραυστότητα των οστών.
• Και τον κίνδυνο καταγμάτων.

Η οστεοπόρωση είναι συνήθως μια ασυμπτωματική νόσος μέχρι την εμφάνιση επιπλοκών δηλαδή καταγμάτων και επηρεάζει κυρίως τους ηλικιωμένους, και ειδικά τις γυναίκες. Χωρίζεται σε 2 κλινικούς τύπους: ο πρώτος κλινικός τύπος επηρεάζει κυρίως σχετικά νεότερες γυναίκες τα πρώτα 15 χρόνια μετά από την εμμηνόπαυση, ενώ ο δεύτερος τύπος παρουσιάζεται σε ηλικιωμένους μετά το 70^ο  έτος της ηλικίας τους.

Η οστεοπόρωση συνδέεται με το 80% των καταγμάτων πάνω από την ηλικία των 60 ετών. Με εξαίρεση το οσφυϊκά κατάγματα, η απλή πτώση αποτελεί τη συχνότερη αιτία καταγμάτων στους ηλικιωμένους οστεοπορωτικούς ασθενείς. Τα κατάγματα του ισχίου, της σπονδυλικής στήλης και του καρπού είναι τα συνηθέστερα κατάγματα σε ηλικιωμένους που συνδέονται με την οστεοπόρωση λόγω της ευθραυστότητας του σκελετού και είναι συνήθως αποτέλεσμα πτώσης. Περίπου το 1/3 των ηλικιωμένων έχει ένα επεισόδιο πτώσης ανά έτος και από αυτούς το 5% θα υποστεί κάποιου είδους κατάγματος, με το κάταγμα ισχίου να παρουσιάζει την μεγαλύτερη συχνότητα. Οι περισσότερες πτώσεις γίνονται μέσα στο σπίτι, κατά την διάρκεια της ημέρας και ιδίως το χειμώνα.

Οι παράγοντες που συνδέονται με τις πτώσεις των ηλικιωμένων χωρίζονται σε:

• Δυσλειτουργίες που συνδέονται με την ηλικία όπως η μυϊκή αδυναμία, η αστάθεια και τα ελαττωμένα αντανακλαστικά. Γενικά οι ηλικιωμένοι είναι λιγότερο ικανοί να ελαχιστοποιήσουν τις συνέπειες μιας πτώσης.
• Συγκεκριμένες νόσοι οι οποίες ενισχύουν τις πτώσεις όπως η νόσος του Parkinson, προηγούμενο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακές αρρυθμίες και οι μεταβολές στην πίεση (υπόταση λόγω υπερβολική αγωγής για την υπέρταση).
• Διάφοροι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες όπως οι γλιστερές επιφάνειες, τα χαλάκια, τα σκαλοπάτια, οι παντόφλες και το σπρώξιμο από τρίτους.

«Εικόνες για κατάγματα ισχίου: Υποκεφαλικά και διατροχαντήρια κατάγματα»

Είναι σημαντικό να λάβει κανείς υπόψη στην πάθηση της οστεοπόρωσης και την ψυχική επιβάρυνση που υπάρχει με τη μη σωστή λειτουργικότητα του σκελετού καθώς τα κατάγματα που προκαλεί η οστεοπόρωση έχουν σαν αποτέλεσμα την μείωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, την αύξηση των ημερών νοσηλείας, την ιδρυματοποίηση και την αυξημένη θνησιμότητα.

Η πρόληψη και η θεραπεία της οστεοπόρωσης

Η θεραπεία της οστεοπόρωσης έχει ως στόχο της μείωσης της νοσηρότητας και της θνησιμότητας που συνδέεται με το πρώτο κάταγμα και με όλα τα επόμενα κατάγματα. Ο εντοπισμός της οστεοπόρωσης είναι κάτι εύκολο μέσα από την μέτρηση οστικής πυκνότητας την οποία  δικαιούνται οι ασφαλισμένοι μια φορά τον χρόνο. Η αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης γίνεται με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι προστασίας από την οστεοπόρωση καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής. Κανείς δεν είναι πολύ νέος ή πολύ μεγάλος για να σκεφτεί την υγεία των οστών του. Η πρόληψη πρέπει να ξεκινάει από την παιδική ηλικία. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι πρέπει να σταματάει εκεί.

Πως μπορεί κανείς να προστατέψει τα οστά του;

• Με την σωστή διατροφή και ειδικά από την επαρκή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D.
• Με την συστηματική άσκηση.
• Με την πρόληψη των πτώσεων.
• Από τον περιορισμό στην κατανάλωση αλκοόλ.

Ασβέστιο και Βιταμίνη D

Το ασβέστιο είναι απαραίτητο για την καλή υγεία των οστών και η βιταμίνη D βελτιώνει την πρόσληψη του ασβεστίου από τον οργανισμό. Κύρια πηγή πρόσληψης του ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα και ο γενικός κανόνας για τα τυριά είναι ότι τα κίτρινα και σκληρά, περιέχουν περισσότερο ασβέστιο σε σχέση με τα λευκά και μαλακά τυριά. Μικρές ποσότητες ασβεστίου βρίσκονται σε πληθώρα τροφίμων που καταναλώνονται καθημερινά, επομένως θεωρείται ότι περίπου 250-300mg ασβεστίου λαμβάνεται καθημερινά από τη λοιπή διατροφή πλην των γαλακτοκομικών.

Για το λόγο αυτό, και ενώ για παράδειγμα οι ημερήσιες ανάγκες του ανθρώπου σε ασβέστιο είναι 1200mg, συνιστάται η λήψη 3 και όχι 4 γαλακτοκομικών προϊόντων. Η βιταμίνη D υπάρχει στο γάλα το οποίο είναι η μεγαλύτερη διατροφική πηγή πρόσληψης της βιταμίνης και μπορεί να παραχθεί από το ανθρώπινο σώμα μέσα από την ηλιοθεραπεία και την έκθεση στον ήλιο.

Περίπου 20 λεπτά ηλιοθεραπείας ανάλογα βέβαια και με τον τύπο δέρματος, επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες σε βιταμίνη D. Και το ασβέστιο και η βιταμίνη D υπάρχουν σε συμπληρώματα διατροφής.

Η συστηματική άσκηση

Η συστηματική άσκηση βελτιώνει το αίσθημα ευημερίας και εξασφαλίζει την καλή υγεία των οστών τόσο στα παιδία όσο και στους ενήλικες . Τα παιδία κατά την 1^η δεκαετία της ζωής τους, χρειάζεται να τους παρέχεται η δυνατότητα να παίζουν σε ανοικτούς χώρους ενώ κατά την δεύτερη δεκαετία προτείνεται η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες. Οι ενήλικες χρειάζονται 30 λεπτά, 5 φορές την εβδομάδα,  μέτρια άσκηση και ειδικά οι ενήλικες άνω των 65 ετών θα πρέπει να συμπεριλάβουν ασκήσεις ισορροπίας και συντονισμού δύο φορές την εβδομάδα και να μειώσουν την ώρα που παραμένουν ακίνητοι, όπως καθιστοί.

Τα πλεονεκτήματα της άσκησης αναφορικά με την οστεοπόρωση είναι ότι :

• Αυξάνει την μυϊκή δύναμη.
• Είναι αποτελεσματική στην μείωση της οστικής απώλειας.
• Βελτιώνει την στάση του σώματος.
• Μειώνει τον κίνδυνο πτώσεων.
• Βελτιώνει την γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου.

Πρόληψη των πτώσεων

Εργοθεραπευτικες παρεμβάσεις στο περιβάλλον διαβίωσης ηλικιωμένων ατόμων όπως η απομάκρυνση επίπλων και χαλιών που εμποδίζουν την κυκλοφορία στο χώρο, η τοποθέτηση αντιολησθητικών ταινιών στις σκάλες και ο επαρκής φωτισμός κατά την διάρκεια της νύχτας, μπορούν να περιορίσουν τον κίνδυνο των πτώσεων.

Πηγές: World Health Organization,2011 «Osteoporosis».

Ελληνικό Ίδρυμα Οστεοπόρωσης,(2018), «Κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη της οστεοπόρωσης στην Ελλάδα».

Didier Darriguet (2011)“Bone health: Osteoporosis, calcium and vitamin C” Health report, Vol.22. no.3, 2011,